Voorspel de storm maar leer ook dansen in de regen

Voorspel de storm maar leer ook dansen in de regen

Ken je Jeremy Lent? Jeremy neemt je in zijn boek “The web of meaning” kritisch mee naar onze roots. Hij schetst haarscherp hoe onze westerse cultuur te eenzijdig is. Meer nog. Het westerse ideeëngoed is zo alom aanwezig dat we het nauwelijks merken. We zijn als vissen die niet weten dat ze in water zwemmen omdat ze niets anders gekend hebben. Wat is er aan de hand? We duiken even terug de 17° eeuw in. Een beperkte groep Europese mannen legde de fundering van ons denken vast. Het advies van Descartes, Newton en co was helder. Wil je het geheel begrijpen moet je alle deeltjes bestuderen. Via verdieping en wetenschappelijke analyse kom je zo tot de kern. Ook vandaag beheerst dit ons denken. Het gaat over oorzaak en gevolg. Met deze benadering lossen we zo allerlei ingewikkelde problemen op. Ingewikkelde problemen kunnen opgedeeld worden in kleine delen die je stap voor stap opgelost. Het vereist soms heel wat analyse, kennis, procedures en expertise maar succes lijkt gegarandeerd. De resultaten zijn alvast indrukwekkend en tastbaar. We vliegen naar de maan, communiceren via het internet en ontdekken dagelijks nieuwe therapeutische mogelijkheden. Prachtig toch?

Deels… Deze benadering werkt inderdaad perfect bij ingewikkelde problemen maar ze schiet ruimschoots te kort bij complexe problemen. Het verschil tussen ingewikkeld en complex lijkt een woordspeling. Het onderscheid herkennen is echter cruciaal. Bij complexe problemen staan niet de deeltjes maar de relaties ertussen centraal. Indien het netwerk of de buizenpost het niet meer doet in je organisatie is dat soms een ingewikkeld probleem. De onderliggende technologie bestaat uit talloze deeltjes vaak samengeperst op minuscule onderdelen. Maar, met voldoende kennis kun je de werking van elk deeltje volledig doorgronden en het probleem oplossen. Deze problemen zijn ingewikkeld, maar niet complex. Indien de sfeer op dienst niet snor zit is dat complex. Bij complexe problemen staan niet de deeltjes maar de relaties voorop.  Je kunt het niet oplossen, hoogstens een evenwicht bereiken. Zo is zorgverlening geen transactie maar interactie. Mensen passen voortdurend hun acties en meningen aan gebaseerd op de ander. Met analyse en procedures schiet je niet veel op.  Er bestaat geen standaard oplossing.  Je moet dus uit een ander vat tappen bij complexe problemen. Procedures werken niet als burn-out, betrokkenheid, beleving of de organisatiecultuur de agenda’s bepalen.

Even naar de werkvloer. Jij wilt de werkdruk in je organisatie aanpakken. Je ontwerpt een perfect plan. Je meet de werkdruk met gevalideerde indicatoren. Je haalt de variantie uit bestaffing en zorgt voor een optimale gebalanceerde zorgplanning. Het geheel presenteer je in een dashboard, je voorziet een draaiboek en allerlei procedures. Maar wat merk je? Medewerkers herkennen zich niet in de cijfers. Ze blijven herhalen  “De werklast is ondraaglijk, het meervoud van genoeg is genoeg, kom eens meewerken, dan zie je het wel!” Je loopt volledig vast met je standaard arsenaal aan analytische tools. Want perceptie over werkdruk is geen ingewikkeld maar een complex probleem. Je hebt een andere verbetersleutel nodig om deze doos te openen. Maar welke sleutel? Rick Nason geeft je een aantal handvaten in zijn boek “It’s Not Complicated”. Zet je even schrap!

Schat in of het een ingewikkeld of een complex probleem is. In welke mate kun je het probleem controleren en voorspellen? Bij een ingewikkeld vraagstuk is iedereen het erover eens dat het gewoon goed geregeld moet worden. Het gaat over oorzaak en gevolg. Bij complexe problemen sta je best even op de rem. Je kunt het probleem niet vereenvoudigen of elimineren. Er is geen pleister, checklist of stappenplan. Geef niet toe aan je drang om kwantitatief te analyseren of procedures en indicatoren te bepalen. Verdiep je niet in feiten, maar in de relaties. Luister naar het verhaal van je medewerkers. Een boeiende zoektocht naar interactie en draagvlak. Luister naar de vraag achter de vraag. Het voelt vaak vreemd, oncomfortabel en minder doelgericht aan. Het gaat niet over het probleem, maar hoe je ermee omgaat. Train je in deze benadering. Maar hoe begin je eraan? Binnen Zorgondersteuning wijzen we je graag de weg. Onze activiteiten hebben aandacht voor zowel ingewikkelde als complexe problemen. We leren je de storm voorspellen maar ook dansen in de regen.

Door Dhr. Hans Crampe, bestuurder Zorgondersteuning vzw